ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ

ΤΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΟΥ

Όσοι δεν ζήσαμε στην ταραγμένη δεκαετία του ΄40 και μας απασχολεί η ιστορία του τόπου μας, διαβάσαμε με ζωηρό ενδιαφέρον το αυτοβιογραφικό βιβλίο του κ. Φάνη Καρακώστα, που γεννήθηκε και έζησε τα εφηβικά  του χρόνια  στον Πύργο της Κόνιτσας και τώρα ζει στη Ν.Υόρκη. Στις προφορικές αφηγήσεις των μεγαλυτέρων που έχουν ζήσει αυτά τα γεγονότα, προστίθενται τώρα οι μαρτυρίες του συγγραφέα και έτσι έχουμε γραπτή κατάθεση των απόψεων ενός ανθρώπου, που έζησε ορισμένα από  τα  γεγονότα αυτής της περιόδου.

Για πρώτη φορά ένας χωριανός αποφασίζει να γράψει και να εκδώσει ένα βιβλίο και το γεγονός αυτό από μόνο του έχει αξία. Μακάρι να υπάρξουν μιμητές και να καταθέσουν και εκείνοι την εμπειρία τους. Υπάρχει τώρα το stratsiani.gr που μπορεί να φιλοξενήσει τις μαρτυρίες και τις αναμνήσεις όσων έχουν το μεράκι να τις γράψουν και θέλουν να τις δημοσιοποιήσουν. Πρόκειται για  ανέξοδη λύση και με αναγνωστικό κοινό εξασφαλισμένο. Εμείς από τη θέση αυτή τους προτρέπουμε να το πράξουν και τους λέμε ότι με την γραφή όπως εξάλλου και με το διάβασμα γίνεται πιο όμορφη η ζωή των ανθρώπων.

Μέχρι πριν μερικά χρόνια οι ιστορικοί επιστήμονες έδιναν σημασία σε αυτό που ονομάζουμε μακροϊστορία. Δηλαδή σημασία στα μεγάλα ιστορικά γεγονότα ή στις αφηγήσεις ηγετών που διαδραμάτισαν σημαίνοντα ρόλο στην πολιτική ή στρατιωτική ζωή ενός τόπου. Τα πράγματα όμως αλλάζουν. Η μικροϊστορία ενός ανθρώπου δίνει στοιχεία στους ιστορικούς για να συντεθεί η μακροϊστορία. Κατανοούμε βαθύτερα την ιστορία όταν έχουμε μελετήσει και τις προσωπικές απόψεις ανθρώπων που έχουν βιώσει τα γεγονότα της ιστορικής περιόδου που έχουν ζήσει. Είναι η μικροϊστορία που μας θυμίζει ότι πίσω από τα γεγονότα υπάρχουν άνθρωποι, υπάρχει πόνος ανθρώπινος πράγματα που, η μακροϊστορία τα βάζει σε δεύτερη μοίρα αν δεν τα αγνοεί. Το βιβλίο του Φάνη ανήκει στην μικροϊστορία και ως εκ τούτου είναι πιο ανθρώπινο. Αίφνης, αναδεικνύεται μια πραγματικότητα που αφορά συμπεριφορές λαών. Οι μεσόγειοι Ιταλοί διαχωρίζονται από τους κυνικούς Εγγλέζους. Οι πρώτοι είναι φιλικοί προς τα παιδάκια του χωριού που την ώρα του συσσιτίου μαζεύονται να πάρουν και εκείνα φαγητό με τους στρατιώτες σε αντίθεση με τους Βρετανούς που δεν αφήνουν τέτοια περιθώρια. Για τους Ιταλούς στρατιώτες αναφέρει και το εξής: «Με το ντουφέκι στον ώμο τους φαίνονταν σαν να πήγαιναν στην κρεμάλα και όχι σε πόλεμο».

Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, στο αποκλεισμένο από τις κυβερνητικές δυνάμεις χωριό και με την κυριαρχία των ανταρτών για κάποιο διάστημα, φαίνεται τα πράγματα να παίρνουν μιαν άλλη πορεία, αυτή της συμμετοχής. Ο συγγραφέας, έστω και αν δεν το αναφέρει ρητά, μας αφήνει να εννοήσουμε ότι τον εμπιστεύονταν και του ανέθεταν αποστολές και ας ήταν έφηβος δεκαπεντάρης. Αναφέρει περιστατικό μεταφοράς τραυματία πάνω σε μουλάρι από το χωριό στον Αμάραντο για να προωθηθεί εν συνεχεία στην Αλβανία για περίθαλψη.

Τις γραμμές αυτές υποθέτουμε ότι θα τις διαβάσουν και πολλοί νέοι και πιθανότατα να τους ξενίσουν γεγονότα όπως το προηγούμενο καθώς και κάποια άλλα που θα ακολουθήσουν, αν και κατά πόσο  μπορούσαν πραγματικά να συμβούν. Κάποιες λοιπόν διευκρινήσεις είναι αναγκαίες.

Τα παιδιά εκείνης της εποχής διαφέρουν σε πολλά από τα σημερινά παιδιά. Η έννοια της παιδικής ηλικίας ήταν πολύ διαφορετική καθώς τα παιδιά είχαν γεννηθεί και μεγαλώσει μέσα στον πόλεμο και με πολλές στερήσεις. Ο πόλεμος αλλά και η ελληνική αγροτική κοινωνία της δεκαετίας του ΄40 έδωσαν αυξημένες και σοβαρές ευθύνες στα παιδιά. Έτσι λοιπόν το φαινόμενο  πρέπει να το εντάξουμε στα συγκεκριμένα ιστορικά και κοινωνικά πλαίσια και να μην το δούμε με σημερινούς όρους.

Ο Φάνης, αν και μικρός ακολουθεί τον πατέρα του για «διακόνι» στην Μακεδονία χειμώνα καιρό. (Το διακόνι είναι αίτηση τροφίμων λόγω ιδιαζουσών συνθηκών (πόλεμος), με παροχή ίσως υπηρεσιών ως αντάλλαγμα, που λαβαίνει χώρα σε άλλο τόπο εκτός χωριού και ξεχωρίζει από την επαιτεία, που ως γνωστό, αποτελεί τρόπο ζωής). Μόνο όποιος βρέθηκε σε αντίξοες καιρικές συνθήκες, με δαιμονισμένο αέρα και το χιόνι να έχει σκεπάσει τη γη μπορεί να αντιληφθεί την δοκιμασία του μικρού Φάνη. Να τον ρίχνει ο αέρας κάτω, οι υπόλοιποι της ομάδας να προχωρούν, μέσα σε αυτούς και ο πατέρας του, να συνειδητοποιούν κάποια στιγμή την απουσία του και γυρίζοντας προς τα πίσω το κεφάλι βλέπουν έναν μικρόν άνθρωπο πεσμένο στο χιόνι, ευτυχώς να ξεχωρίζει από το μαύρο σακάκι που φορά. Γυρίζει ο πατέρας, τον βοηθάει να σηκωθεί και με τη χούφτα του βρέχει με ρακί το πρόσωπο του Φάνη για να συνέλθει και να συνεχίσουν την πορεία τους.

Η προηγούμενη δεν είναι η μοναδική σκηνή που περιγράφει ο συγγραφέας. Για διακόνι λοιπόν βρίσκονται στην Αλβανία και χάνεται ο Φάνης. Τη σκηνή που ξανασμίγει με τον πατέρα του μπορούμε να την φανταστούμε πέρα από την περιγραφή του Φάνη. Ο πατέρας να κλαίει γοερά από χαρά γιατί βρέθηκε το παιδί! Αλήθεια πως θα γύριζε στο χωριό χωρίς το Φάνη; Και τι θα έλεγε στη μάνα; Σε αντίξοες λοιπόν συνθήκες αναδεικνύεται όλη η ένταση των  συναισθημάτων  που έχουμε για τους ανθρώπους μας.

Ρουμανία, Ουγγαρία οι χώρες υποδοχής των παιδιών που με τη θέληση των γονιών και τη δική τους βρεθήκαν σε αυτές για να γλυτώσουν την πείνα, τις κακουχίες και τα διάφορα δεινά που προκάλεσε η εμφύλια σύρραξη και για να μορφωθούν. Ανάμεσα σε αυτά και ο Φάνης ο οποίος αναγνωρίζει την προσφορά των χωρών υποδοχής απέναντι σε αυτά τα παιδιά. Και είναι κατηγορηματικός ότι δεν υπήρξε πολιτική προπαγάνδα.

Ο συντάκτης των γραμμών αυτών δεν είναι συνομήλικος του συγγραφέα-είναι νεώτερος χωρίς να είναι…νέος- τον γνωρίζει κατ΄όψιν δεν είχε όμως την ευκαιρία να συζητήσει μαζί του. Προσδοκά να τον συναντήσει ή και να αλληλογραφήσει μαζί του για να του θέσει κάποια ερωτήματα και γιατί όχι, ότι δεν  περιέλαβε στο βιβλίο του ας το δημοσιεύσει στο stratsiani.gr. Οι όποιες κρίσεις  για το πόνημα γίνονται προφανώς με βάση τα γραφόμενα και ίσως με κάποια ουσιώδη που θα μπορούσαν να περιληφθούν. Για παράδειγμα, θα μπορούσε κοντά στα άλλα να περιλάβει ο συγγραφέας  και κάποια αποστάγματα ζωής εν είδει παρακαταθήκης προς τους νεώτερους.  Πάντως, με βάση τα γραφόμενά του αλλά και από αυτή την ίδια την απόφασή του να συγγράψει και να εκδώσει το συγκεκριμένο βιβλίο, αναδεικνύεται ένας δυναμικός χαρακτήρας.

Παναγιώτης Κωσταρέλης




bullet hover email hover menu arrow